Genetik mirasımız, ilerleyen yaşımız ve hayatımızı devam ettirirken sahip olduğumuz alışkanlıklarımız ile göz sağlığımız arasında reddedilmesi imkansız bir bağ bulunuyor. Kimi zaman genç yaşta genetik mirasımız ve sahip olduğumuz ikincil hastalıklar, kimi zaman orta yaşlarda maruz kaldığımız çevresel faktörler ve çoğunlukla da ilerleyen yaşın etkisiyle birlikte göz sağlığımızda gerilemeler başlıyor.
Göz sağlığımızı bozan hastalıkların tedavisinde gelişen tıbbi teknolojilerin de etkisiyle çok başarılı sonuçlar alabiliyoruz. Hastalarımızın görüş netliğini arttırabiliyor ve hayat konforlarını yükseltebiliyoruz.
Hastalarımızın konforunu yükseltmek ve görme sorunlarını ortadan kaldırmak amacıyla başvurduğumuz yöntemlerden biri de göz içi merceklerdir. Göz içi mercekler diğer bir ifadeyle göz içi lensler ile kontakt lenslerin karıştırılmaması gerekir. Göz içi lensler kontakt lenslerden farklı olarak gözdeki doğal lensin yerini alırlar. Bu nedenle başta katarakt olmak üzere, Excimer lazer tedavisinin uygulanmasını engelleyecek koşullara sahip olan hastalarda refraktif kusurların tedavisinde göz içi mercekleri kullanılır.
Göz İçi Mercekler Nedir? Göz İçi Mercekler Hakkında Kısaca Bilinmesi Gerekenler
Göz içi yapay mercek, gözdeki doğal merceğin yapısal ve fonksiyonel anlamda bozulması ile ortaya çıkan görme kusurlarının giderilmesi amacıyla, gözdeki doğal merceğin yerini alması için özel teknolojiler kullanılarak üretilen suni merceklerdir.
Göz içi lensler, hem katarakt ameliyatı sırasında gözün bozulmuş olan doğal merceğinin değiştirilmesi hem de gözdeki kırma kusurlarının tedavisi için şeffaf lens değişimi adı verilen operasyon dahilinde kullanılabilirler.
Hastaların ihtiyaçlarının farklılaşması neticesinde göz içi mercek teknolojisi de farklılaşmış ve çeşitlenmiştir. Dolayısıyla göz içi lensler zaman içerisinde evrilmiş ve hastaların konforunu arttıracak özelliklerle donatılmıştır.
Günümüzde farklı işlevlere sahip, çok çeşitli göz içi mercekleri kullanılmaktadır. Hangi hastaya hangi göz içi merceklerinin uygun olduğunun belirlenmesi ise, deneyim ve kapsamlı muayene sonuçlarının doğru değerlendirilmesini gerektiren bir konudur.
Göz içi mercek yerleştirme operasyonunun başarısı birden çok faktöre bağlıdır. Göz içi mercek takılmadan önce mercek seçimi sırasında kişinin yaşına, göz yapısına, genel sağlık durumuna, ihtiyaçlarına, sosyal statüsüne, gerçekçi beklentilerine ve hatta dahil olduğu meslek grubuna kadar birçok farklı faktör eş zamanlı değerlendirilmelidir. Kullanılan merceğin MUTLAKA kalite standartlarını karşılıyor olması gerekir.
Göz içi lens değişiminin başarısında doktorun deneyiminin ve operasyon öncesinde detaylı tetkiklerin yapılabilmesi için teknolojik donanım yeterliliğinin de göz önünde bulundurulması gerekir. Göz içi lens ameliyatı öncesinde tüm tetkikler yapılmadığı takdirde, hastanın kullanması gereken doğru merceği belirlemek de hastanın konforunu yükseltmek de mümkün olmayacaktır. Göz içi mercek ameliyatı sırasında tercih edilen tekniğin de, post operatif sürecin başarısı için çok önemi olduğu unutulmamalıdır. Günümüzde Femtosaniye lazer teknolojisi ile mercek göze kusursuz bir şekilde yerleştirilebildiğinden mercek performansı üst düzeye çıkar. Üstelik merceğin göz içerisine yerleştirilmesi esnasında bıçak kullanılmadığından ve tüm işlemler bilgisayar kontrolünde lazer teknolojisi ile yapıldığından komplikasyon riski de minimize edilmiş olur.
Göz İçi Mercek Çeşitleri Nelerdir?
Göz içi lens üretiminde kullanılan materyaller ve teknolojiler zaman içerisinde değişip gelişiyor. Geçmiş yılların teknolojisiyle üretilen lensler yerini yeni teknolojilere bırakırken gün geçtikçe konforumuzu arttırmaya yönelik yeni göz içi mercekleri piyasaya sürülüyor.
Yazımın bu kısmında en sık kullanılan göz içi lensler; tek odaklı (monofokal), torik, çok odaklı (multifokal), fakik ve Add-on lensler özelinde bilgi aktaracağım.
1. Tek Odaklı Göz İçi Mercekler (Monofokal Lensler)
Monofokal lensler kısaca, sabit odaklı yapay göz içi mercekleri olarak tanımlanabilir. Tek odaklı lensler yalnızca uzağı ya da yakını görebilecek özellikte dizayn edilmiştir. 1. Nesil göz içi mercekleri olarak da bilinen monofokal lensler, günümüzde en yaygın ve en çok kullanılan yapay göz içi mercekleri olma unvanına sahiptir.
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte tek odaklı lensler de kendi evrim hikayesinde gelişmiştir. Tek odaklı merceklerin malzemeleri ve tasarımlarının kalitesi artmış olsa da lensin işlevinde bir değişim meydana gelmemiştir.
Monofokal lensler yeni nesil akıllı merceklerden farklı olarak hastaların gözlük kullanma gereksinimlerini tamamen ortadan kaldırmaz. Tek odaklı oldukları için hastanın genellikle yalnızca uzak mesafedeki görme kusurlarından kurtulmasını sağlar. Hasta yakın ve orta mesafe görüşü için gözlük kullanmaya devam edebilir; ki bu durum tek odaklı göz içi merceklerinin en önemli eksikliğidir.
2. Torik Lensler
Torik lensler hakkında detaylara geçmeden önce astigmatizma hakkında kısa bir bilgilendirme yapmak istiyorum.
Gece görüşünde azalma, baş ağrısı, görüşte bulanıklaşma ve göz yorgunluğu gibi belirtilerle etkisini hissettiren astigmatizma, korneanın ya da göz içi merceğinin ideal şekle sahip olmaması ile ortaya çıkan bir göz hastalığıdır. Sağlıklı ve net bir şekilde görebilmemiz için gözümüzün tüm katmanlarının ideal özelliklerde ve şekillerde olması gerekir; aksi durumda gözümüz ışığı retinada odaklama yetisini yitirir ve görme sorunları ortaya çıkar.
Astigmatizma olmayan sağlıklı bir gözde hem kornea hem de göz içi merceği pürüzsüz bir yüzeye sahip olur ve ışık retinada keskin bir şekilde odaklanabilir. Fakat kornea ya da göz içi merceğinde düzensizlik oluşursa görüntü de ister istemez netliğini yitirir. İşte astigmatizmayı ve doğal olarak hem yakın hem de uzak görüşü düzeltmek amacıyla göz içerisine yerleştirilen lensler “torik göz içi lens” olarak adlandırılırlar.
Torik göz içi lens tedavisi de diğer tüm göz içi lens çeşitlerinde olduğu gibi öncelikle doğal göz içi merceğinin çıkarılmasını gerektirir. Bu noktada da devreye yazımızın giriş kısmında da değindiğim FemtoSaniye ile katarakt cerrahisi girer.
“Kişinin kendi göz yapısında astigmatizma olması halinde, torik lenslerin kullanılması gerekir.”
3. Çok Odaklı Göz İçi Mercekleri (Multifokal Lensler)
Tek odaklı lenslerin, tüm mesafelerde gözlükten ve kontakt lenslerden kurtulma imkanı sağlayamaması nedeniyle çok odaklı lensler geliştirilmiştir. Çok odaklı lenslerde tek odaklı merceklerden farklı olarak tek bir odak yerine çok odaklı lensin türü doğrultusunda en az iki odak veya çok fonksiyonlu tek bir odak bulunur.
Multifokal göz içi merceklerinde, çeşitli mesafelerdeki görüntülerin retinada odaklanmasını sağlayan halkalar yer alır. Başlangıçta hastaların çok odaklı merceklere alışması zaman alabilir, ancak zaman içerisinde çok odaklı mercekler sayesinde büyük bir konfora kavuşulması mümkündür. Tasarımları doğrultusunda hem yakın hem orta hem de uzak mesafelerin net bir şekilde görülmesini sağlayan çok odaklı göz mercekleri ömür boyu kalıcılığa sahiptir. Bir kere göze takıldıklarında göz numaralarında ilerleme ya da göz merceğinde katarakt oluşması söz konusu değildir.
Multifokal göz içi lensler kendi içerisinde farklılaşır:
- İki Odaklı (Bifokal Lensler): Nesil göz içi lenslerdir. Çok odaklı yani multifokal lensler olarak adlandırılsalar da özünde “bifokal lensler” olarak tanımlanmaları gerekir. Bifokal lensler hem yakın hem de uzak mesafede net bir görüntü elde edilmesini sağlar. İki odaklı göz içi mercekleri çoğunlukla katarakt sorunu olan hastalara uygulansa da ileri derecede miyopi ve hipermetropi sorunu olup LASIK için uygun olmayan hastalara da önerilmektedir.
- Trifokal (Akıllı Mercekler): Nesil göz içi lensleridir. Bifokal lenslerden farklı olarak trifokal lenslerde üç odak bulunur. Dolayısıyla hastalar hem yakın hem orta hem de uzak mesafede net bir görüşe kavuşabilir. Katarakt ameliyatından sonra gözlük ya da lens kullanmak istemeyen hastalarda büyük bir memnuniyet kazanılmasını sağlayan akıllı mercekler takılmadan önce hastaların mevcut göz hastalıklarının da kapsamlı olarak değerlendirilmesi gerekir.
- Akomodatif: Akomodatif lensler çok odaklı lenslerden farklı olarak tek bir odak yapısına sahip olsa da sahip oldukları tek odaklılık çok fonksiyonludur. Kataraktlı göz merceği çıkarıldıktan sonra siliyer kasının fonksiyonlarından yararlanarak çalışan bu göz içi lens türü hastaların konforlu bir görüşe kavuşmasını mümkün kılar.
- EDOF (Odak Derinliği Arttırılmış Göz İçi Mercekler): Gece oluşan ışık saçılmalarının ve ışıklar etrafında halka oluşumunun azaltılması amacıyla geliştirilen EDOF göz içi mercekler uzak ve orta mesafe dahilinde kesintisiz bir görüş sağlarlar. Trifokal göz içi merceklerle kıyaslandığında yakın görüş performansları düşük olan EDOF lenslerin orta ve uzak mesafelerdeki performanslarının daha iyi olduğu kabul edilir.
4. Fakik Göz İçi Lensler
Kişilerin gözlük veya kontakt lens ihtiyacının azaltılması amacıyla göze kalıcı olarak implante edilen; gözdeki kırma sorunlarına kalıcı olarak çözüm üreten, plastik ya da silikondan yapılan göz içi lensler fakik lens olarak adlandırılır. Fakik lensler miyopi, astigmatizma ve hipermetropi gibi kırma kusurları olan ancak LASIK tedavisi görmek için kornea kalınlığı yeterli olmayan ya da dereceleri çok yüksek olan hastalara uygulanabilir. Diğer göz içi merceklerden farklı olan fakik göz içi mercekler iris tabakasının önüne ya da arkasına yerleştirilebilirler. Bu özellikleri ile monofokal, bifokal, torik ve trifokal göz içi merceklerinden ayrılırlar. Kişide katarakt olmadığı durumlarda tercih edilebilen fakik göz içi mercekler, gözdeki doğal merceğe zarar vermeyecek şekilde üretilmişlerdir.
5. Add-on / Sulcoflex Sekonder Göz İçi Lensler
Geçmiş dönemde katarakt cerrahisi geçirdiği için doğal göz merceği alınan ve yerine yapay göz içi merceği takılan hastaların yakın, orta ve uzak mesafede daha net bir görüşe kavuşmaları amacıyla, yapay göz merceği çıkarılmadan eski merceğin üzerine yerleştirilen yapay göz içi mercekler “add-on lensler” olarak tanımlanırlar. Add-on lenslerin tercih edilebilmesi için hastaların detaylı olarak muayene edilmeleri gerekir. Hasta seçimi diğer tüm göz içi lenslerde olduğu gibi Add-on lenslerde de oldukça önemlidir.